Türk siyasetinde seçim öncesi bazı gelişmeler, taktik ve usluplar ile seçim sonuçları üzerinde geçmişten geleceğe bazı hatırlatmalar…
Çok partili ilk seçim 21 Temmuz 1946…
Demokrat Partinin yeni kurulup hazır olmamasını fırsat bilip erken genel seçim kararı… Hile tartışmaları…Açık oy gizli tasnif…Çoğunluk sistemiyle sonuç CHP 397-DP 61…
Ama 14 Mayıs 1950 seçiminde sonuç ters-yüz.
Yeter!
DP 416-CHP 69.
1960 darbesi Demokrat Parti iktidarında oldu. Acı sonuçlar…
Menderes’in idamından 32 gün sonra 1961’de nisbi temsil esasıyla seçim yapıldı. CHP yüzde 36.74, Demokrat Parti’nin halefleri konumundaki AP yüzde 34.80, CKMP yüzde 13.95, YTP yüzde 13.72 toplamda %60 oy aldı.
10 Ekim 1965 seçimi...
Öncesinde 1964’te Demirel AP Genel Başkanı..
28.İnönü Hükümet’inin 1965 bütçesi 197’ye karşılık 225 oyla reddedildi.İnönü istifa etti.
Seçim sonucu:AP %53,CHP %28..
27 Mayıs darbesinden ilk tek parti hükümetini kendine darbe yapılan DP’nin devamı olan AP kurdu.
14 Ekim 1973 seçimleri…
Seçim öncesi 5 Mayıs 1972’de yapılan 5. Olağanüstü Kurultayı,İnönü-Ecevit çekişmesi…İnönü’ün istifası 8 Mayıs 1972’de Ecevit genel başkan…
1973 seçim sonucu sürpriz…Cumhuriyet Halk Partisi 1. parti yüzde 33. Adalet Partisi yüzde 29, DP %11..
5 Haziran 1977 seçimi…
Öncesinde 20 Temmuz 1974 Kıbrıs harekatı.
29 Mayıs 1977 Ecevit’e İzmir’de suikast girişimi.
3 Haziran İstanbul miting öncesi Başbakan Demirel, Ecevit’e suikasti telefonla bildirdi.Ecevit halkla paylaştı.Mitingi iptal etmeyeceğini söyledi.
CHP %41,4-AP %36
14 Ekim 1979 tarihinde yapılan milletvekili ara seçiminde (Konya, Manisa, Edirne, Muğla ve Aydın’da)..
Öncesinde artan enflasyon ve anarşiyle başa çıkamayan hükûmet halkın gözünden düşmüştü.
AP % 54 aldı. CHP’nin oyu % 29,3’e düştü.
6 Kasım 1983 seçimleri öncesi…
1980 darbesi…
Kenan Evren 4 Kasım 1983’de “Konsey icraatını devam ettirecek bir yonetimi işbaşına getireceginize inanıyorum.” diyerek Milliyetçi Demokrasi Partisi’ni işaret etti.
Millet bunun tersine cevap verdi:
ANAP %45, HP %30, MDP %23…
1989 Yerel Seçim…
ANAP 1987 ‘de %36 oy almış,tek başına iktidar. Vatandaşa soruyor: “Eli kolu bağlı bir belediye başkanı ister miydiniz?” “Farklı dilden konuşan bir belediye başkanı ister miydiniz”. Hükümetle uyumlu belediye başkanına oy verilmesi isteniyordu.
Sonuç ANAP 21,8.
20 Ekim 1991 seçimi
Rize’de Demirel “Hamsi kavağa çıkar mı? Hamsi kavağa çıkarsa onlar iktidar olur.” demişti.
Mesut Yılmaz Rize’de: “Gelsin görsün bakalım hamsi kavağa nasıl çıkıyormuş?”
Sonuç Rize’de ANAP Yüzde 47. DYP Yüzde 19. Oysa 1987’de ANAP %30, DYP %24 oy almıştı.
18 Nisan 1999 seçimi…
Seçim öncesi terör, yolsuzluk, koalisyonlar, 28 Şubat süreci, güvensizlik oyu…
4 Nisan 1997 Türkeş’in vefatı.
11 Ocak 1999 DSP azınlık hükümeti
16 Şubat 1999 teröristbaşı Türkiye’ye getirilir.
24 Aralık 1995 %14,6 olan DSP 1999’da %22,2.
MHP %18,
3 Kasım 2002 seçimleri…
Öncesi 1999 depremi..
2000-2001 krizleri…
2002’de Ecevit’in rahatsızlığı. AB uyum yasaları üzerinde siyasal tartışma. Seçim kararı.
23 Ekim 2002 Başsavcı, Erdoğan kurucu olamaz. AKP’nin kapatılması için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. 29 Ekim resepsiyonu. Cumhurbaşkanı Sezer’e Soru: Erdoğan’ın yetkili kurullarda belirleyeceği kişiye görevi verecek misiniz? Cumhurbaşkanı:”Başbakan adayını Cumhurbaşkanı değil de milletvekili olmayan bir genel başkan mı seçecek?” “Başbakanı ben atarım”
3 Kasım 2002 seçim sonucu..
AK Parti Seçim sonucu %34,3’le tek başına iktidar. CHP 19,3..
Daha önce Parlamentoda olan tüm partiler baraj altı…MHP %8,3-DSP %1,2-ANAP 5,1-DYP 9,5.
Erdoğan, Gül’ü Başbakan olarak önerdi ve atandı…
22 Temmuz 2007 seçimi...
Öncesinde TBMM’de Cumhurbaşkanı seçiminde 367 krizi yaşandı… 27 Nisan bildirisi yayınlandı… Erken seçim kararı alındı.
Sonuç AKP %46… AKP 2002’de %34 oy almıştı… “Milli Refleks”, “Halk Muhtırası” manşetleri…
12 Haziran 2011 seçimi…
Öncesi Nisan-Mayıs aylarında MHP’ye kaset kumpası düzenlendi… Hedef baraj altı bırakmaktı… MHP %13 oy aldı… AKP %49,8, CHP 25,9, BDP destekli bağımsız %6,6.
7 Haziran 2015 seçimleri…
Öncesinde terörle müzakere süreci… Oslo… İmralı süreci.. Hendekler…
2011’de AKP %49,9 alan 2015’te AKP %40,9’a düştü. CHP %25, MHP %16,3, HDP 13,1.
1 Kasım 2015 seçimi…
Öncesinde terörle mücadeleye başlayış, bombalamalar, AKP’nin koalisyon görüşmelerinin akamete uğraması, seçim hükümetinin kurulması…
Seçim sonucu AKP %49,5, CHP%25,3, MHP 11,9, HDP 10,76.
31 Mart 2019 İstanbul Büyükşehir…
CHP İmamoğlu 48,77
AKP Yıldırım 48,61
Farkı 13 bin.
Birşeyler olmuştu. Seçim yenilenmeli dendi…
Başkanlık yapamaz, topal ördek, yerel genelle uyumlu olmalı, VIP, seçilse bile başkanlığı düşer, İmralı mektubu derken….
23 Haziran 2019 İstanbul Büyükşehir yenilenmiş seçim sonucu: 13 bin fark 806 bine çıktı.
İmamoğlu %54’e çıktı.
Yıldırım %45’e indi.
Ve manşetler…
Ekonomik, siyasal ve sosyal yapı ve değişmelerle, süreçteki gelişme ve uslubun, tepkinin seçmenin algı, kanaat ve tutum sistemlerinde dolayısıyla siyasi parti algılarında önemli değişimlere neden olması kaçınılmazdır. Türk siyasetinde tercih ve algıları etkileyen iç ve dış birçok parametre var. Ekonomik kırılganlık, dış politika, seçmen blokları, ittifaklar, terör, kimlik, yıpranma, değişim, çatışmacı gelenek, kutuplaşma ve tepkisellik…
Seçim sürecinde gelişmeler, taktik ve üslup, tepki…
14 Mayıs 2023 seçimi önümüzde…
Enflasyon, deprem, dış politika, terör, 21 yıllık iktidar, ittifaklar, sistem, Aristidis sendromu…
Seçmen seçimin öznesi. Seçmenin hür iradesi demokratik namus, sandık da demokrasinin namusu.
Kötülerin define, hayırların fethine vesile olsun.