Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi adı verilen devlet yönetim sisteminin 16 Nisan 2017 tarihinde yapılan referandumla kabulü sonrasında 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan seçimlerle fiilen uygulanmasına başlanmıştır. Bu çerçevede bu sistemi yönetecek yürütme erki olan Cumhurbaşkanı ile TBMM üyeleri belirlenmiştir.
24 Haziran 2018’de yapılan seçimlerin sayısal ve siyasal analizi şüphesiz sonuçları daha iyi anlamamız ve siyaset açısından çıkarımlar yapmamızı sağlayacaktır. Bu çalışmada kesin sonuçlar üzerinden sayısal teknik bir değerlendirme yapılmıştır.
CUMHURBAŞKANLIĞI
1-Recep Tayyip Erdoğan %52,59, 26.330.823 oy alarak Cumhurbaşkanı olarak ülkeyi 5 yıl daha yönetme yetkisi almıştır.
2-Muharrem İnce %30,64 15.340.321 oy almıştır.
3-Selahattin Demirtaş %8,4 4.205.874 oy almıştır.
4-Meral Akşener %7,29 3.649.030 oy almıştır.
5-Temel Karamollaoğlu %0,89(443.704),
6-Doğu Perinçek %0,2 (98.955) almıştır.
MİLLETVEKİLLİĞİ
Seçime katılım oranı %86,22 olmuş, yurt içi ve yurt dışı toplam 51.189.444 oy kullanılmış, 50.137.175 olan geçerli oyun partilere göre dağılımı şöyle olmuştur:
1-AK Parti %42,56 (21.338.693) oy alarak 295 milletvekili ile TBMM’de en fazla sandalyeye sahip olmuş ancak TBMM’de salt çoğunluğu sağlayamamıştır.
2-CHP %22,65(11.354.190) oy alarak 146 milletvekiliyle TBMM’de ikinci büyük parti olmuştur.
3-MHP %11,1 (5.565.331) oy alarak 49 milletvekilliği almış ve böylece Cumhur İttifakının TBMM’de salt çoğunluğu almasını sağlamıştır.
4-İYİ parti %9,96 (4.993.479) oy alarak 43 milletvekili çıkarmıştır.
5-HDP %11,7 (5.867.302) oyla TBMM’de 67 milletvekiliyle temsil edilecektir.
6-SP %1.34(672.139), HÜDA PAR %0.31(155.539), Vatan Partisi %0.23(114.872) oy almıştır.
7-Cumhur İttifakı %53,66(26.904.024) oy, Millet ittifakı %33,95(17.019.808) oy almıştır. İttifak dışı partiler ise %12,39 oy almıştır.
Cumhur İttifakı’nın toplam oyu içinde AK Parti’nin payı %79,31, MHP’nin payı %20,69’dur. TBMM içinde Cumhur İttifakı’nın oranı %57,3 olmuştur. TBMM’de Cumhur İttifakı içinde AK Parti %85,7, MHP ise %15,3 orana sahiptir.
Millet ittifakı içinde CHP’nin oy oranı %66,7, İYİ Parti’nin oranı %29,34, SP’nin oranı %3,96 olmuştur. İttifak içinde CHP’nin temsil oranı %77,36, İYİ Partinin ise %22,64 olmuştur. Millet İttifakı’nın TBMM’de oranı %31,5’tur. TBMM’de Millet İttifakı içinde CHP’nin oranı %77,24, İYİ Parti’nin ise %22,76 olmuştur.
8-İttifak Dışı HDP’nin TBMM’de oranı %11,1’dir.
9-TBMM’de AK Parti’nin oranı %49,16 dir. CHP’nin oranı %24,33, HDP’nin %11,16, MHP’nin %%8,16, İYİ Parti’ninde %7,16’dir.
Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimin somut sonuçlarının sayısal analizi hakkında şunlar ifade edilebilir.
Cumhur İttifakı’nın adayı Recep Tayyip Erdoğan ittifakın TBMM seçimleri için aldığı oyun %98’ini almıştır. Yani 1,07 puan altında oy almıştır. 573.201 oy az almıştır. İttifak içindeki partilerin aldığı oy oranına çok yakın oy almıştır. Recep Tayyip Erdoğan kendisini aday gösteren partilerin oyu dışında bir oy alamamıştır. Ancak Erdoğan kendi partisi AK Parti’den yüzde 23.56 fazla oy almıştır. Yani 10,03 puan fazla almıştır. Toplam 4.992.130 oy fazla almıştır.
CHP’nin adayı Muharrem İnce CHP’nin oyundan %35 fazla oy almıştır. Yani 7,99 puan fazla almıştır. İnce, CHP’den 3.986.131 oy fazla almıştır. Muharrem İnce’nin CHP dışında oy aldığı görülmektedir.
HDP adayı Selahattin Demirtaş HDP oyunun %72,6’sını almıştır. Yani HDP oyundan 3,2 puan altında oy almıştır. Demirtaş HDP’den 1.661.428 oy az almıştır.
İYİ Parti adayı Meral Akşener İYİ Parti’nin oyunun %74’ünü almıştır. Yani parti oyundan 2.6 puan altında oy almıştır. Akşener, partisinden 1.344.449 oy az almıştır.
SP adayı Temel Karamollaoğlu SP oyunun. Yani SP oyunun %66.9’unu almıştır. 0,44 puan altında oy almıştır. Partisinden 228.435 oy az almıştır.
Vatan Partisi adayı Perinçek parti oyunun %82’sini almıştır. Yani 0,04 puan altında oy almıştır. Partisinden 15.917 oy az almıştır.
Recep Tayyip Erdoğan dışındaki muhalefet adaylarının toplam oy oranı %47,41’dir. Bu adayların partilerinin oyu ise 45,88’dir. Adayların oyu partilerinin oyundan 1,53 puan fazladır.
Muhalefet olarak görülen adayların partileri dışındaki oyları incelendiğinde azalma 6,42 puan, artma ise Muharrem İnce’de 7,99 puandır. Yani Muharrem İnce muhalefet partilerinin adaylarının kendi partilerinin dışındaki oylardan 1,57 puan oy almıştır.
TBMM’de partilerin oranları incelendiğinde Cumhur İttifakı’nın TBMM’de temsil oranı aldığı oyun 3.64 puan üzerindedir. Millet İttifakı’nın temsil oranı ise aldığı oyun 2.45 puan altındadır. Bu da yine Dhont sisteminin fazla oy alana daha fazla temsil imkânı vermesindendir. Oransal olarak da Cumhur İttifakı TBMM’de temsili aldığı oyun %8.6 üstünde, Millet İttifakı ise %6.5 altında olmuştur.
AK Parti aldığı oyun üstünde bir temsil gücüne sahip olmuştur. TBMM’de temsil oranı aldığı oy oranından 6,6 puan fazladır. Oransal olarak bakıldığında ise %15,5 fazla temsil edilmiştir.
CHP’nin TBMM’de temsil oranı aldığı oydan %7,4 fazladır. Yani 1,68 puan fazladır.
HDP’nin temsil oranı aldığı oyun %94,8’dir. Yani 0,6 puan altındadır.
MHP’nin temsil oranı aldığı oyun %73,6’dır. Yani 2.94 puan altındadır.
İYİ Partinin temsil oranı aldığı oyun %71,79’dir. Yani 2,79 puan altındadır.
Bu sonuçlar Dhont sistemin fazla oy alan partilerin TBMM’de daha fazla milletvekili çıkarmasını sağlatan bir sistem olmasından kaynaklanmaktadır. HDP’nin aldığı oy oranıyla TBMM’de temsil oranının yakınlığı ise HDP oylarının bölge itibariyle konsantre olmasından kaynaklanmaktadır. Yani yoğunluklarının olduğu bölgelerde fazla oy aldıklarından Dhont onlara yaramıştır.
Buna göre 1 milletvekili için düşen oy AK Parti 72.334, CHP 77.768, HDP 87.571, MHP 113.578, İYİ Parti 116.127 olmuştur.
İttifaklar olarak incelendiğinde Cumhur İttifakı 78.209 oyla milletvekili çıkarırken Millet İttifakı 90.052 oyla milletvekili çıkarmıştır.
Cumhur İttifakı içinde partilerin oy oranları ve temsil oranları incelendiğinde şu sonuçlar çıkmaktadır. Cumhur İttifakı içinde AK Parti’nin oy oranı %79,31 iken TBMM’de yer alan ittifak içinde temsil oranı %85,76’dir. MHP’nin oyu %20,69 iken TBMM’de ittifak içinde temsil %14,24’tür.
Millet İttifakı içinde partilerin oy oranları ve temsil oranları incelendiğinde şu sonuçlar çıkmaktadır. CHP’nin ittifak içinde oy oranı %66,7 iken TBMM’de temsil edilen ittifak içinde payı 77,36, İYİ Parti’nin oranı %29,33 iken TBMM’de ittifak içindeki payı 22,64 olmuştur. SP’nin ittifak içindeki oranı %3,96 olmuş, ancak TBMM’de temsil edilmemiştir.
İttifaklar içinde de yüksek oy alan partilerin TBMM’de daha fazla temsil oranını yakaladığını ortaya koymuştur. Bu da Dhont uygulamasının bir sonucu olarak ifade etmek mümkündür. Ancak iller bazında analiz yapıldığında İttifakların TBMM’ye nasıl yansıdığını ve kimin lehine sonuç verdiğini ifade edebilmek için iller bazında ittifaksız bir hesaplamaya ihtiyaç vardır.
Bütün bu sayısal sonuçlar Recep Tayyip Erdoğan ve Cumhur İttifakı’nın önceden belirlediği hedefine ulaştığını ortaya koymaktadır.
• Cumhur İttifakı adayını Cumhurbaşkanı yapmış ve TBMM’de çoğunluğu elde etmiştir.
• Cumhur İttifakı içindeki siyasi partilerden AK Parti TBMM’de salt çoğunluğu yakalama hedefine ulaşamamıştır.
• MHP TBMM’de güçlü temsil hedefini koymuş, parti aleyhine algı ve kendi içindeki gelişmelere rağmen TBMM’de elde ettiği milletvekilleriyle Cumhur İttifakı’nın salt çoğunluğu sağlamasında kilit parti olmuştur.
Millet İttifakı ise Cumhurbaşkanı adaylarını seçtiremediği gibi TBMM’de çoğunluğu sağlama hedefine de ulaşamamıştır. Ancak İYİ Parti’nin %9,96 oyla TBMM’ye girmesi de bu ittifak sayesinde olmuştur.
HDP ise barajı aşma ve TBMM’de grup kurma hedefine ulaşmıştır.