“İman edip de iyi davranışlarda bulunanlara gelince, onlar için çok merhametli olan Allah, (gönüllerde) bir sevgi yaratacaktır.” (Meryem,96)
“Yeryüzündekilere şefkat ve merhamet gösteriniz ki, gökyüzündekiler de size merhamet etsin!” (Tirmizî)
Peygamber Efendimiz(SAV) “Hepimiz merhametliyiz” denildiğinde “(Benim kastettiğim) merhamet, sizin anladığınız şekilde yalnızca birbirinize olan merhamet değildir. Bilakis bütün mahlûkâta şâmil olan merhamettir, (evet) bütün mahlûkâta şâmil merhamet!..” buyurdu. (Hâkim, IV)
Merhameti ne oluşturur?Merhamet olmadan insanlık ayakta kalabilir mi?Sadece insanlık mı dünyada yaşayan canlılar ayakta kalabilir mi? Psikoloji ve nörobilim çevrelerin merhametin,vicdanla, empati ve diğerkâmlıkla bağlantıları, ilk ne zaman ortaya çıktığı ve geliştiği araştırılıyor.
Merhamet insanın doğuştan sahip olduğu bir özelliktir. Stanford Üniversitesi Nöroşirürji Kliniği profesörü ve Merhamet ve Özgecilik Araştırma ve Eğitim Merkezi Direktörü Dr. Doty, temelde şefkatli ya da başkalarını önemsemenin aslında bizim varsayılan modumuz olduğunu söylüyor.
Varsayılan modumuz olan merhametin düşmanları kendine acıma, öfke ve korkudur. İki yüzlülük ve art niyet taşıyan hiçbir fiil, merhametin repertuvarında yer alamaz. Sürekli stres altında olmak şefkatle tepki verme yeteneğimizi engeller ve bu doğal eğilimimizi ortadan kaldırır.
Doty, bu yüzden günümüz dünyasında stres, endişe ve depresyon salgınına sahip olduğumuzu söylüyor. Aşırı uyarılmış sinir sistemlerimiz de bizi daha reaktif ve başkaları hakkındaki yargılara atlamak için daha hızlı hale getirir. Maalesef bunu toplumsal hayatta hepimiz yaşıyoruz.
Merhamet besleyen bir insan, ızdıraba tanık olduğunda, o acıyı başkalarından daha fazla hisseder. Bir çoğumuz merhametin bizi tükettiğini düşünürüz, ama aslında bu bizi gerçekten canlandıran bir şeydir.
Merhamet sinirsel bütünleşme denen özelliği arttırır. Beynin tüm parçalarını birbirine bağlar. Merhamet bağışıklık sistemimizi geliştirir.Birisi şefkatli bir niyetle hareket ettiğinde, fizyolojisi üzerinde çok büyük, çok olumlu bir etkisi vardır.
Merhamet, merhamete ilham verir. Merhametli olmak, başkalarına merhametli olmaları için ilham verir ve olumlu bir geri bildirim döngüsü oluşturur. Her birimiz içten içe şefkat ışığını başkalarına şefkat göstermelerine izin verecek şekilde parlayan muazzam bir yeteneğe sahibiz.
Eğer kendimize şefkatli olabilirsek ve kim olduğumuzu kabul edebilirsek, tüm hatalarımızla bile ve sevgi, nezaket, bakım ve merhameti hak ettiğimizi anlarsak, o armağanı başkalarına verebiliriz ve bunun diğer kişi üzerinde derin bir etkisinden önce kendi üzerinizde etki bırakır.
Aslında kimse, başkalarının kendisinin merhametine muhtaç olduğunu sanmamalı. Tam tersine hepimizin merhamete, merhamet ruhuna muhtaç olduğumuzu bilmeliyiz.
Zaman zaman başkalarını anlamak için empati yapmak gerektiği ifade edilir. “Merhamet ve Empatinin Sinirbilimi(Nörobilim) ve Toplumsal Motivasyon ve Davranışla Bağlantıları” başlıklı bir araştırma empati ve merhamet arasındaki farklılığı ortaya koymuş.
“Empati,duygusal düzeyde birbirimizle bağlantı kurmamızı sağlar.Bununla birlikte,bu,sosyalliği teşvik etmek için yeterli olmayabilir.Örneğin,başkalarıyla empatik olarak acı çekmenin bizi kavramsal ya da ampirik olarak onlara yardım etmeye motive etmediği sıklıkla tartışılmaktadır.”
“Nörobilim(sinirbilim) bunu giderek daha net hale getirdi. Gerçekten de empati ve merhametin, farklı duygusal ve motivasyonel durumların yanı sıra ayrılabilir nörobiyolojik mekanizmalara dayandığı gösterilmiştir.”
“Daha spesifik olarak, ağrı için empati, olumsuz etki ile ilişkili alanları ağına girerken, şefkatli durumlar sıcaklık, endişe ve olumlu aktiviteyle ilgili alanlarla ilişkilendirilmiştir. Yani merhamet yardımlaşmayı, sosyalliliği de sağlayan bir değer.”
Araştırma, herhangi bir beceride olduğu gibi, empati ve merhametin eğitilebileceğini göstermiş. “Şefkat eğitimi, psikolojik refah ve sağlıktaki artışlardan, artan işbirliği, güven ve hoşgörüye kadar gibi çeşitli içsel ve kişilerarası faydalarla ilişkilendirilmiştir.”
Wisconsin-Madison Üniversitesi Sağlıklı Zihinleri Araştırma Merkezi’nde yapılan bir araştırma, yetişkinlerin de daha şefkatli olmak için eğitilebileceğini gösteriyor. Şefkat, fiziksel ve akademik beceriler gibi eğitim ve uygulama ile geliştirilebilir.
“Okullarda şefkat eğitimi,çocukların kendi duygularına ve diğerlerinin duygularına uyum sağlamayı öğrenmelerine yardımcı olabilir, bu da zorbalığı azaltabilir. Merhamet eğitimi,sosyal kaygı veya antisosyal davranış gibi sosyal zorlukları olan insanlara da fayda sağlayabilir.”
Merhamet, gerek ferdi, gerek toplumsal ve gerekse de insanlık açısından hatırlamamız ve üzerinde düşünmemiz bir kavram.
İnsan onuru, işbirliği ve dayanışma, güven içinde yaşama, huzur, mutluluk, çevremiz, canlılar merhametli hayat tarzına, merhamet ve adalet değerine bağlı.