Kazakistan’da meydana gelen üzücü olaylar ve sonrasındaki gelişmelerin bağımsızlığını kazandığı 30 yıldan bu yana Kazak halkının bağımsızlığını, egemenliğini, menfaatini, refahını ve demokrasisini haleldar etmemesi ve güçlenmesi dileğimdir.
Şüphesiz bunları sağlıklı değerlendirmek te önemli. Kazakistan’da meydana gelen olaylar ve sonrasında çağrı üzerine Rusya öncülüğünde bir barış gücünün ülkeye gelişinin elbette Kazakistan Cumhurbaşkanı ile büyükelçisinin ifade ettiği gibi iç ve dış dinamikleri vardır.
Kazakistan’ın gerek Türk Dünyası ve Avrasya için gerekse sahip olduğu kaynaklar bakımından da dünya için elbette stratejik önemi var. İç dinamiklerin dışında açık kaynaklardan edindiğim bilgi ve yorumlarla bazı hususları paylaşmak istedim.
Rusya’nın 2 Temmuz 2021 Milli Güvenlik Strateji Belgesi “Rusya Federasyonu devlet sınırına yakın dahil bazı ülkelerin Rusya’nın geleneksel müttefikleriyle olan bağlarını yok etmek için Bağımsız Devletler Topluluğu’nda (BDT) parçalanma süreci başlatmasını” tehdid olarak ele almış.
Rus Milli Güvenlik Strateji belgesinde “Rus dilinin kullanımı kısıtlanması, yurtdışında yaşayan Rus vatandaşları ve yurttaşları ayrımcılığa maruz kalıyor ve açıkça zulme uğraması” da Rusya’ya yönelik saldırı olduğunu ifade etmiş.
Putin 5 5asım 2019’da Rus Dil Konseyinde şunları söylemişti: “Rus diline karşı savaş, sadece Rusfobiler tarafından ilan edilmiyor, aynı zamanda aktif ve saldırgan milliyetçiler tarafından da ilan ediliyor. Ne yazık ki,bazı ülkelerde bu resmi hükümet politikası haline geliyor.”
Rusya Dil Konseyi Başkanı Vladimir Tolstoy bu toplantıda şunları söylemişti: “..Rus kelimesine ve Rus diline karşı yürütülen savaş, onu güçlü ve zorlu bir silah olarak görmeyi mümkün kılıyor, bu da bu silahın tam savaşa hazır olması gerektiği anlamına geliyor.”
Kazakistan’da milli kimliği koruma ve Kazakçanın yaygın bir şeklide konuşulması ile Latin harflerini kullanma konusunda ciddi adımlar atılmış ve bağımsızlığı ve egemenliğini güçlendirme çabaları önemli bir ivme kazanmıştı.Kazakçayı kullanma konusunda insiyatifler geliştirildi.
Ağustos 2021’in ortalarında Kazakistan, Rus medya güçlerinin on yıllardır ilk kez tam ölçekli ve yoğun bilgi saldırılarının hedefi haline geldi. Kazakistan’daki sosyal ve politik durumu daha önce hiçbir zaman kasıtlı ve sistematik olarak eleştirilmemişti.
Rus haber ajans ve dergileri Rusça yerine Kazakçanın yerleşmesi girişimlerini oldukça anlamlı başlıklar altında ele almaya başladı:
“Rossotrudnichestvo,Kazakistan’da Rus düşmanlığının ortaya çıkmasından endişe duyuyor”
“Rus sorunu” için kim izin verdi?”
“Tokayev “Rus sorunu”nu nasıl ele aldı.”militaryarms.ru/novosti/kak-ka…
“Kazakistan iktidarında Rusya’ya karşı çıkan şu milliyetçilerin isimleri belirlendi”news22.ru/2021/08/18/naz…
“Mişustin’in ziyaretinin hemen ardından Kazak makamlarının meydan okurcasına Russofobik hareketleri”
“Kazak yönetimi ‘Büyük Turan“ iktidar fikrine takıntılı milliyetçilerle beraber ’eadaily.com/ru/news/2021/0…
“Siyasi bilimci Kazak makamlarının milliyetçilerle flört hakkında konuştu” lenta.ru/news/2021/08/2…
“Dil devriye ‘Lideri‘’Kazakistan’ın cumhurbaşkanı ile bağlantıları var.“
Yurtdışında yaşayan etnik Ruslara yardım etmekle görevlendirilen bir Rus devlet kurumu olan Rossotrudnichestvo’nun başkanı Yevgeny Primakov Telegram hesabı üzerinden Kazak makamlarını “Kazak milliyetçilerinin eylemlerini kınamamakla” suçladı.
Rusya Milletvekili LDP lideri Jirinovski Kazaklara “zveri” (“hayvanlar”,”canavarlar”) adını verme fikrini hatırlattı. İktidardaki Birleşik Rusya Partisi Merkez Siyasi Konseyi üyesi Fyodorov, Kazakları,“nitshebrody” (“serseriler ve dilenciler”,”çöp”,”evsizler” olarak adlandırdı). Şüphesiz bütün hakaretlere Kazak Türkleri misliyle cevabını verdi.
Putin 21 Haziran 2020 Russia-1 TV’de “Ya bir cumhuriyet Sovyetler Birliği’ne katıldıysa, tarihi Rus topraklarını aldıysa ve ardından Sovyetler Birliği’nden çıkmaya karar verdiyse? Bu durumda, getirdikleriyle birlikte ayrılmalıydı. Rus halkının hediyelerini yanınıza almayın,” dedi.
Birleşik Rusya Partisi milletvekili Nikonov, Kazakistan topraklarının Rusya ve Sovyetler Birliği’nden büyük bir hediye olduğunu söyledi. Bu açıklamaları Rus politikacılar daha da ileri götürdü ve Kazakistan’ın Rusya’ya toprak iadesini talep eden destek dalgasına yol açtı.
Rusya Dışişleri Bakanı (9 Kasım 2021) makalede şunu yazdı: “son zamanlarda, yerel milliyetçiliği teşvik etmek ve Rusya ile işbirliğini itibarsızlaştırmak için Kazakistan’ın Rusça konuşan vatandaşlarına karşı bir dizi yüksek profilli yabancı düşmanlığı eylemlerine tanık olduk”
Adeta bir bilgi savaşı. Anlaşılan Kazakistan’da yükselen milli şuur, Kazakçayı sahiplenme, Latin harflerine geçiş çalışmalarının, kendine yakın coğrafyayı ve Rusçayı milli güvenliği açısından kritik önemde gören Rusya’daki algı Kazakistan’a yönelik bir bilgi savaşının kaynağı.
Öte yandan Kazakistan’ın Rusya açısından önemini ortaya koyan iki faktör daha var. Birincisi ABD’nin Afganistan’dan çıkması sonrası Afganistan’daki istikrarsızlığın Sovyet sonrası Orta Asya’ya sıçrayabileceği endişesi.
İkincisi de Sovyet sonrası Orta Asya ile Pakistan arasında demiryolu bağlantıları,Afganistan ve Pakistan arasında Orta Asyadan Hindistan’a hidrokarbon boru hattı koridorları döşeme ve Orta Asya’yı Güney Asya ve Avrupa’daki pazarlara birbirine bağlayacak ekonomik, ticari bağlar..
Soru şu: Rus medya güçleri, Kazakistan’daki sözde Rus karşıtı milliyetçilere ağır bilgi ateşi açarak, diğer Sovyet Cumhuriyetlerinin de bağımsızlık sürecini başlatan 1986 Aralık olaylarından sonra cumhuriyette gözlemlenene benzer bir kamusal atmosfer neden oluşturdu? Hedef ne?
“Kazakistan ve “Rus Dünyası”: Ufukta Yeni Bir Müdahale mi?” başlık 30 Haziran 2015’te yazılmış makalede Morozov şöyle yazmış: “.. açık provokasyonlar olmadığı sürece, Kremlin “Rus dünyasını” bir müdahaleyi meşrulaştıran bir kavram olarak hemen kullanamayacak.”
“Moskova bu kartı kullanmaya karar verirse, öncelikle Rus kamuoyunun Kazakistan’a karşı seferber edilmesi gerekecektir. Böyle bir seferberlik için ihtiyaç duyulan referans noktalarının, herhangi bir kitlesel propaganda kampanyası başlamadan önce beslenmesi gerekir.”
Rus medyasında tetiklenen Kazakistan’a karşı bilgi savaşı, Kazakistan’ın iç sorunlarına duyulan tepkinin şiddete ve Kazakistan Devlet Başkanının ifadesiyle darbeye yönelmesi ve olayları yatıştırmak için Kazakistan’ın talebi üzerine Rus askerlerinin Kazakistan’a girmesi…
Böyle bir süreçte şimdi önemli olan meşru yönetimi, huzur ortamını ve Kazak protestoculara karşı Rus askerlerinin kullanılmamasını ve Rus varlığının geçici ve kısa süreli olmasını sağlamak ve Kazakistan’ın bağımsızlık ve egemenliğini güçlendirme çabaları ile demokrasisini ve çok boyutlu dış politikasını desteklemektir.